WĘGAJTY - OBCHODZĄ 650 LAT SWEGO ISTNIENIA 1366-2016

Szczegóły

Opublikowano: wtorek, 09, sierpień 2016 10:47

Węgajty- od słowa wangus (z języka pruskiego) - las dębowy
1366 Wangaythen
1564 Wangaiten
1615 Wogaiten
1656 Wangaiten
1673 Wegaiten, Węgayty
1755 Wengaiten
1879 Węgajty
Źródło: http://ospwegajty.w.interiowo.pl

Węgajty to wieś w kształcie okolnicy, położona w centralnej części gminy Jonkowo. O pierwszych grupach osadniczych, jakie pojawiły się na obszarze zajmowanym przez dzisiejszą wieś świadczy kurhan z wczesnej epoki żelaza. Później dzisiejsze Węgajty wchodziły w skład pruskiej jednostki terytorialno-osadniczej określanej w źródłach średniowiecznych jako „terra Gudicus”. Zorganizowana kolonizacja dotarła tu w wieku XIV. Dokumentem z 5 października 1366 kapituła warmińska przekazała Prusowi imieniem Wiscant trzydzieści łanów na założenie wsi chełmińskiej Hoenberg. Proponowana przez wystawcę nazwa miejscowości nie została chyba przyjęta przez mieszkańców, którzy wkrótce zaczęli ją nazywać Wangaiten. W czasie wojen polsko-krzyżackich w XV i XVI wieku, a w szczególności w okresie wojny trzynastoletniej (1454–1466), wieś została splądrowana, a kilka budynków spalonych. W roku 1770 został przeprowadzony spis lokacyjny, z którego wynika, że dwadzieścia siedem łanów należało do czynszowników, którzy płacili czynsz roczny w wysokości dwieście siedemdziesiąt florenów. W naturaliach dawali na rzecz kapituły po jednym korcu żyta, jednej gęsi, dwie kury i piętnaście jaj. Dodatkowo pełnili pańszczyznę w wymiarze trzech dni w roku od każdego uprawianego łanu. Pozostałe trzy łany należały do sołtysa, którym w 1770 roku był Andrzej Senga. Wieś posiadała swojego kołodzieja i ogrodnika.

zdjęcie ze zbiorów Pani Zacharewicz

Pod koniec XVIII i na początku XIX wieku w Węgajtach mieszkał nauczyciel szkoły parafialnej w Jonkowie Mateusz Fabi. Wkrótce też władze pruskie otworzyły we wsi szkołę elementarną. W roku 1858 w szkole tej naukę pobierało ponad stu dwudziestu uczniów (siedemdziesięciu chłopców i pięćdziesiąt dwie dziewczynki). Nauczycielem był wówczas trzydziestojednoletni Otto Brix. Spis ludności przeprowadzony w 1864 roku wykazał, że w Węgajtach znajdowało się dwadzieścia sześć domów mieszkalnych. Wieś zamieszkiwało sto osiemdziesiąt osiem osób. Mieszkańcy posługiwali się gwarą warmińską. Przed wybuchem II wojny światowej w Węgajtach mieszkało dwieście piętnaście osób. Po wojnie węgajcka szkoła działała do połowy lat siedemdziesiątych. Ostatnim nauczycielem był Kazimierz Załęski.

Źródło tekstu: Rafał Zasański, Dzieje Jonkowa i okolic…, Olsztyn, 2006